Hepatit C Virüs Enfeksiyonu
Hepatit C tedavisinde son dönemlerde geliştirilen yeni antiviral ajanlarla büyük başarılar elde edilmektedir. Bu ajanların HCV üzerindeki güçlü antiviral etkileri sayesinde yaklaşık %95 ve üzerinde tedavi başarıları elde edilmektedir. Bu güçlü antiviraller kullanılmadan önce kronik HCV infeksiyonları için kullanımda olan tilaçlar interferon ve ribavirin olup, bunların tedavi başarıları %50’nin altında idi. Günümüzde uygulanan başarılı tedavilerin sonucunda HCVye bağlı siroz ve hepatoselüler karsinoma görülme oranı da azalmıştır.
Hastaların Değerlendirilmesi
HCV tanısı konulan hastalarda tedavi başarısı son derece yüksektir. Bunun aksi durumunda diğer hepatit türlerine göre çok daha yüksek oranda hepatoselüler karsinoma ve siroz görülme riski bulunmaktadır. Bu nedenle hastalar tedavi açısından iyi değerlendirilmeli ve tedavi için uygun olan hastalara tedavi şansı değerlendirilmelidir. Hastada komorbid faktörleri nedeniyle ya da nakil dışı hepatoselüler kanser nedeniyle yaşam beklentisi bir yılın altında bulunan hastalar ile uygulanacak tedaviyi tolere edemeyecek hastalar dışında tüm hastalar HCV tedavisine adaydır. MELD Skoru 18 ve üzerinde olan ve Karaciğer nakli altı ay içerisinde gerçekleştirilecek olan hastaların tedavisi nakil sonrasına bırakılmalıdır. Tedavi öncesinde HCV genotipi araştırılmalıdır. Genotip 1 olanlarda subtip tayini yapılmaldır. Bunun nedeni genotip ve subtype göre tedavi seçenekleri değişir. Bunların dışında karaciğerde hastalığın evresi belirlenmelidir. Evresi düşük olan hastalarda tedavi sonrası yanıt daha olumludur. İleri evrelerde tedavi rejimi, süresi ve tedavi yanıtlarının farklılığı söz konusudur. Aynı zamanda bu hastaların takibi tedavi sonrasında titizlikle yürütülmelidir. Karaciğerde hastalığın evreleri invaziv bir yöntem olan karaciğer iğne biyopsisi ile yapılabilir. Bunun dışında invaziv olmayan yöntemler kan değerlerinin ölçümlerine dayanan APRI, Fib-4 gibi testlerdir. Bunların dışında elastografi gibi görüntülemeye dayalı yöntemler kullanılabilir. İnvaziv olmayan bu yöntemler her zaman invaziv yöntemlerle uyumluluk göstermeyebilir. Bazen de klinik bulgularla bağdaşmayan sonuçlar elde edilebilir. Böyle çelişkili sonuçlarla karşılaşıldığında, otoimmün kökenli karaciğer hastalıklarında, Wilson hastalığı ya da steatohepatit gibi hastalıklarda karaciğer iğne biyopsisi yapılmalıdır.
HCV hastalarında siroz geliştiğinde, hepatic ensefalopati, özofagus varis kanaması, assit ya da sarılık (total bilirubin düzeyinin >3 mg/dL) bulgularının saptanması, dekompanzasyon safhasını gösterir. Hastaların Child-Pugh skorları ve MELD-Na skorlarının hesap edilmesi gerekir. Özellikle sirotik hastalarda uygun yöntemlerle HSK’nın varlığı sorgulanmalıdır -Biyokimya testleri Son 3 ay içinde tam kan sayımı, INR, açlık şekeri, kreatinin, eGFR, albümin, AST, ALT, alkalen fosfataz, GGT, bilirubin düzeyleri ölçülmelidir. Hastanın kliniğinin gerektirdiği diğer testler de yapılmalıdır. -Eşlik eden hastalıklar araştırılmalıdır. Hepatit B ve HIV koenfeksiyonu araştırılmalıdır. Alkol kullanımı sorgulanmalı, varsa kısıtlanmalıdır. Karaciğeri etkileyebilecek bütün durumlar gözden geçirilmelidir. Bu bağlamda, kalp yetmezliği, böbrek bozuklukları, ilaç kullanımı, diyabet ve obezite, otoimmünite ve karaciğeri ilgilendiren genetik bozukluklar araştırılmalıdır.
Tedavide hangi hastalara öncelik verilmelidir?
HCV’I başkalarına bulaştırma riski yüksek olanlar
Ekstrahepatik tutulumu bulunanlar
İleri evrede karaciğer hasarı bulunanlar
Tedaviye aday olan genç yaş grubu hastalar
Hastalarda diğer hepatit serolojileri araştırlmalı, hepatit A ya da B antikorları saptanamazsa, o durumda aşılama yapılmalıdır. Hastaların kullandığ ilaçlar sorgulanmalı, başka ilaçlar kullanıyorsa tedavi süresince ilaç etkileşimleri yönünden hasta değerlendirilmelidir. Hastaların tedavi süresince ve tedavi sonrasında düzenli kontrollere gelmesi sağlanmalı, hastalığın gelişimi konusunda hastalar bilgilendirilmelidir. Tedavi süresince antiviral ajanlarla etkileşme potansiyeli yüksek olan ya da ilaçların yan etkilerini artırması beklenen ilaçlar kesilebilir. Kullanımı zorunlu değilse, PPI ve sitatin gibi ilaçlar kesilmelidir.
Hepatit C Nasıl Bulaşır?
. Hepatit C kişiden kişiye çoğunlukla kan yolu ile geçmektedir. Kan ve kan ürünü verilen kişiler ve uyuşturucu kullananlarda hastalık daha yaygın görülmektedir. Kızılay bağış amaçlı toplanan kanlarda HCV taramasını rutin olarak uygulamaktadır. HCV kana oranla daha düşük oranlarda cinsel yolla bulaşır. Bu açıdan değerlendirildiğinde çok eşlilik HCV için risk faktörüdür. Enfekte material kullanılarak gerçekleştirilen invaziv işlemler ve kişesel eşyaların kullanımı da HCV bulaş riskini artırmaktadır. Aynı ortamda yaşama, el tutma, el sıkışma, sarılma, öpme, ortak giysi kullanma gibi durumlar HCV bulaşına neden olmaz. Hastalığın ülkemizde görülme oranı günümüzde %0.3’den daha azdır. HCV’li anneden doğan bebekler HCV için taşıycı konumuna gelebilir. İnfekte materyalin kullanımı ya da kaza sonucu oluşan travmalar HCV bulaşına neden olabilir.
Hepatit C Tanısı Nasıl Konur?
Hepatit C %80-85 oranında sessiz seyreder. Herhangi bir klinik bulgu vermemesi tanı koymayı güçleştirir, hastalığın kronikleşmesine katkı sağlar. Kısacası hastalığı ilk evrelerinde fark etmek kolay değildir. Hepatit C geçiren kişilerin yüzde 30'luk kısmında tamamı ile iyileşme görülür, yüzde 70'lik kısmında ise rahatsızlık kronik hale gelir. Kronikleşen kişilerin yüzde 21 -31’lik bölümünde siroz gelişebilmektedir. Bunların da yüzde 1-2’lik kısmında karaciğer kanseri meydana gelir. Ancak bu gelişen durumlar uzun seneler içerisinde oluşmaktadır.
Kronik HCV hastalarında siroz gelişimi yaklaşık 20 yıl, hepatoselüler karsinoma için yaklaşık 30 yıl gereklidir. Hastalarda alkol kullanımının olması, , yaşın 40’ın üzerinde olması, alkol tüketen bireylerde siroz hastalığına yakalanma riski çok fazladır.
Hepatit C Tedavisi Nasıl Yapılır?
HCV hastalarında günümüzde antiviral tedaviler kullanılır. Bunlar bir ya da birden fazla ilacın oral olarak birarada kullanımlamısını gerekli kılar. Tedavi başarısı açısından ilaçları düzenli kullanması, doz atlanmaması, doz aralığına dikkat edilmesi, alkol kullanımında uzak durulması önemlidir. Kişi Hepatit C hastalığına erken yakalandığı zaman tedavi şansı oldukça fazladır. Bu kişiler genellikle farklı sebepler ile incelendikleri zaman, evlilik öncesi rutin tarama yapıldığı esnada ya da kan bağışında bulundukları zaman farkedilmektedir. HCV pozitifliği saptanan hastalarda hastalığın hangi dönemde teşhis edildiği belli olmaz. Rahatsızlığın gidişatını gözlemlemek için çeşitli incelemeler, testler uygun görülürse karaciğer biyopsileri uygulanarak incelenir. Elde edilecek bulgular eşliğinde hastalara en uygun tedavi rejimi belirlenir.
Hepatit C Virüsünden Nasıl Korunulur?
Hepatit C'nin henüz onaylanan bir aşısı mevcut değildir. Bu alanda çalışmalar sürmektedir. Ne var ki, HCV de, HIV gibi bir RNA virusudur. O da bir Retrovirus grubundandır. Bu nedenle aşı çalışmalarında yeterli bir koruyuculuk sağlanamamaktadır. Bu hastalıktan korunma yöntemlerini şu şekilde sıralayabiliriz;
Genel ve kişisel hijyene önem verilmesi
Kanın ve hasta kişilerde kullanılabilen olan kan ürünlerinin güvenli şekilde HCV açısından incelenerek kullanılması,
Şüpheli cinsel ilişkilerden kaçınılması
Sağlık çalışanları için infeksiyon control önlemlerine ve kişisel koruyucu ekipmanların kullanılmasına dikkat edilmesine
Başka kişilerin kullandığı iğne, jilet gibi gereçlerin kullanılmaması
Cilt bütünlüğüne zarar verebilecek dövme, manikür, pedikür, piercing gibi işlemlerde kullanılan aletlerin temizliğinden emin olunması ya da hiç yaptırılmaması gereklidir.
Hepatit C Taşıyıcıları Nelere Dikkat Etmelidir?
Hepatit C virüsünü taşıyan kişilerde hastalığın belirtileri görülmese de taşıyıcı rolünde olabilirler. Bundan dolayı öteki bireyler ile temas etme noktasında tedbirli olmaları gerekir. Bu amaçla hastalar şu konularda dikkatli olmalıdır:
Kişisel eşyalarından traş bıçağı, diş fırçası vb bulaş kaynağı olabilecek olanların ayrı kullanılması,
Güvenli cinsel yaşam ve tek eşlilik Hasta kişilerin düzenli olarak uzman kontrolüne gitmeleri gereklidir.
Yılda en az iki defa karaciğer fonksiyon testlerini yaptırmaları, alkol tüketiminden uzak durmaları, herhangi bir nedenden dolayı ilaç kullanmak mecburiyetinde kalırlarsa bir uzmandan destek almaları,
Vücudunda oluşan kesi ve yaraların kapatılması,
Damar içi madde kullanımından kaçınmaları gereklidir.